Skaftfell

Nokkrar staðreyndir vegna viðtals sem verður til sýningar í Skaftfelli-Menningarmiðstöð Seyðisfirði.  Langalangafi minn hét Sigurður Bjarnason, fæddur á Þykkvabæjarklaustri árið 1821. Kona hans var Gróa Einarsdóttir 1824-1907. Þau áttu 13 börn. Meðal barna þeirra voru þeir Einar Sigurðsson langafi minn bóndi að Holtahólum  (kona hans var  Guðrún Eiríksdóttir fædd 1863 dáin 1927 (Þeirra sonur Bjarni Einarsson afi minn) og Bjarni  Þorgeir Sigurðsson, nefndur Skaftfell. Bjarni Þorgeir Sigurðsson, gullsmiður, reisti árið 1907 húsið að Austurvegi 42, Seyðisfirði, sem kallað var Skaftfell eftir honum (Hann tók nafnið upp eftir að hann byggði húsið). Hann rak gullsmíðaverkstæði í kjallara hússins, en jafnframt var þar rekið gisti og veitingahús. Segir um þetta í Húsasögu Seyðisfjarðar: „ Bjarni Þ. Sigurðsson byggði hið stórglæsilega hús Skaftfell og bjó þar ásamt konu sinni Þorgerði og tengdadóttur Rósu Vigfúsdóttur saumakonu. Bjarni rak gullsmíðaverkstæði í kjallaranum. Rósa stundaði fatasaum og saman ráku þau ásamt Þorgerði veitinga og gistihús. Í blaðaauglýsingu frá 1911 má einnig sjá að Guðmundur W. Kristjánsson og seinna Jón Benjamínsson ráku úrsmíðaverkstæði í húsinu. Oft mun hafa verið glatt á hjalla í Skaftfelli á þessum árum og er þessi lausavísa til vitnis þar um:

• Skemmtilegt er í Skaftfelli    
• Skelfileg undur af kvenfólki                                                          
• en eins og jafnan á jörðinni                                                          
• jafn margri úlfar í hjörðinni“   tilv. lýkur. 

Fram kemur í húsasögunni að Bjarni Þorgeir Sigurðsson, Skaftfell, missti húsið árið 1918 og að áður en það gerðist hafði hann tekið við stöðvarstjóraembætti í Fjarðarseli. Rekja má það áfram í húsasögunni að Bjarni flutti á loftið í stöðvarhúsinu en hafðist þar ekki við fyrir hávaða frá vélunum og byggði sér þá hús hinum megin árinnar og kallaði Bjarmaland. Ennfremur kemur fram að jafnframt stöðvarstjóraembættinu hafi Bjarni haldið áfram að sinna gullsmíðinni og að þannig hafi trúlofunarhringar og annað skart orðið til í Bjarmalandi. Allmörgum árum áður en þetta gerist sem á undan er fjallað um var Bjarni Einarsson frá holtahólum á Mýrum í Austur-Skaftafellssýslu ungur að árum sendur austur á Seyðisfjörð. Rakst undirritaður á nafn hans í manntalsbókum og var hann þá skráður lausamaður til húsa hjá einhverjum af föðurbræðrum sínum á Vestdalseyrinni, en nokkrir af frændum hans höfðu komið sér fyrir þar (Magnús á Fossi/Jón faðir Vilmundar Landlæknis o.fl.) Ekki er mikið vitað um sögu Bjarna Einarssonar afa míns annað en það sem finna má í opinberum bókum og elstu menn rámar í af frásögnum enn eldri genginna manna. Af því verður ráðið að hann kynntist ömmu minni Ragnhildi Jónsdóttur hér á Seyðisfirði og voru þau gefin saman af bæjarfógeta á Seyðisfirði árið 1915. Til ferkari fróðleiks má geta þess að amma var þá vinnukona eða framreiðslustúlka á Hótel Seyðisfirði.  Afi lærði gullsmíði hjá föðurbróður sínum Bjarna Þorgeiri Sigurðssyni, þeim sem lýst var hér á undan, sem bar viðurnefnið Bjarni Stóragull og fyrir vikið fékk afi minn viðurnefnið Bjarni Litlagull. Ég fann þess einhver merki við athugun mína í fasteignabókum að afi og amma hefðu búið á nokkrum stöðum inni í kaupstaðnum sín búskaparár á Seyðisfirði. Ég velti því fyrir mér hvort þau hafi í einhvern tíma búið í Fjarðarseli 6, sem kallað var Síbería fyrir það hversu kalt var í húsinu. Ástæða þeirra vangavelta er sú að afi mun hafa tekið þátt í byggingu Fjarðarselsvirkjunar og var m.a. titlaður vélgæslumaður á tímabili en húsið Síbería var einmitt byggt handa vélgæslumönnum við rafstöðina árið 1915 sama ár og afi og amma giftu sig hjá fógeta. Um það verður ekkert staðhæft hér en hitt er víst að fyrstu þrjá strákana sína af sjö áttu þau hér á Seyðisfirði og fluttu síðan til Reykjavíkur einhvern tíma á árabilinu 1921 til 1922. Jafnframt þessum störfum sínum vann afi sem verkstjóri hjá rafveitunni á þessum árum. Var þar til þess tekið að hann hefði verið duglegur að koma sér hjá „smærri verkum“ (munnleg heim. Jón Halldór Bjarnason). Eftir að afi Bjarni flutti frá Seyðisfirði fór hann ásamt fjölskyldunni til Reykjavíkur og bjó þar til dauðadags. Hann mun hafa starfað hjá Jóni Sigmundssyni gullsmið og eflaust liggur eitthvað eftir hann af smíðisgripum eins og gerist og gengur um gullsmiði en hann kembdi ekki hærurnar og lést langt fyrir aldur fram árið 1943 aðeins 52 ár gamall. Faðir minn Bjarni Þorgeir Bjarnason er heitinn í höfuðið á Bjarna frænda sínum Þorgeiri Sigurðssyni Skaftfell. Hann lærði gullsmíði (hjá Jóni Dalmannssyni). Pabbi fluttist austur í Árnanes á Mýrum og hóf þar búskap jafnframt því að smíða úr gulli. Hann fluttist síðar til Reykjavíkur og rak gullsmíðaverkstæði fyrst að Bergstaðastræti 3, þá á Laugavegi 28 og loks að Hverfisgötu 49 allt í Reykjavík undir nafninu Gullsmiðir Bjarni og Þórarinn s.f.. Sigurður Gísli Bjarnason bróðir hans lærði einnig gullsmíðar og vann lengst af sjálfstætt en hafið aðstöðu á verkstæðinu hjá föður mínum. Jón Halldór Bjarnason, bróðir minn lærði gullsmíði hjá föður okkar. Hann vann fyrstu árin eftir að hann lauk námi hjá Gullsmiðum Bjarna og Þórarni en flutti síðan austur á Höfn í Hornafirði og rak þar gullsmíðaverkstæði og verslun samhliða sjómennsku.  Hann keypti Gullsmiði Bjarna og Þórarinn s.f. af erfingjum Þórarins Gunnarssonar þegar Þórarinn lést. Jón rak verkstæðið áfram á Hverfisgötunni um nokkurra ára skeið, en flutti það suður í Kópavog. Hann keypti síðar verslun á Strandgötu í Hafnarfirði þar sem hann rekur nú jafnframt gullsmíðaverkstæði undir nafninu Nonni Gull en á firmanafnið Gullsmiðir Bjarni og Þórarinn s.f. Þess má geta hér að allir afkomendur Jóns Halldórs eru kenndir við Gull á Höfn í Hornafirði enn þann dag í dag og lengi vel vorum við Bjarnabörn alltaf kölluð Gull, sbr. Nonni Gull, Ranka Gull, Lalli Gull, Svava Gull og Bjarni Gull á Höfn. Afi Bjarni fór að vinna hjá Rafveitunni þegar hann kom suður og sömuleiðis sonur hans Guðjón Steinar Bjarnason föðurbróðir minn. Þegar börn Guðjóns voru að gera upp dánarbú hans fundu þau uppi á hálofti skilti sem Bjarni Einarsson hefur væntanlega byrjað að skera út en aldrei fullklárað og hefur væntanlega átta að hanga yfir dyrum gullsmíðaverkstæðis hans einhvern daginn. Það hangir nú uppi á vegg á gullsmíðaverkstæði Jóns bróður míns í Hafnarfirði.  

Seyðisfirði, 9. júní 2011.